Conferentie ‘Kernendemocratie’ (ZHVKK, PZH en VNG)

Datum: woensdag 6 maart 2019
Tijdstip: 19.30 – 22.00 uur
Locatie: Provinciehuis Den Haag

Sprekers:Jeannette Baljeu (PZH), Ries Jansen (ZHVKK), Liesbeth Spies (burgemeester Alphen aan de Rijn), Klaas Tichelaar (burgemeester Voorburg-Leidschendam), Jan Broekhuis (voormalig burgemeester o.a. Spijkenisse) Ria van Wijngaarden (dorpsoverleg Giessenburg) Joop Ridder (Den Bommel), Wim van Eijk (Goudswaard) en Brandon Pouw (PZH)

Verslag: Angelique Pottuit-Latenstein van Voorst (ZHVKK)

Aanwezig: zie aanmeldingslijst

Brandon Pouw (gekozen tot jonge ambtenaar van het jaar) opent de conferentie en heet de aanwezigen van harte welkom. Er komen twee inleidende toespraken van gedeputeerde Jeannette Baljeu en voorzitter van de Zuid-Hollandse Vereniging Kleine Kernen (ZHVKK) Ries Jansen.

Gedeputeerde Jeannette Baljeu geeft aan dat de avond draait om het delen van ervaringen met elkaar en hierdoor geïnspireerd te raken. Met elkaar spreken over gemeenschapsgevoel. Vanuit haar verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het openbaar bestuur vindt de provincie het belangrijk dat gemeenten aandacht besteden aan het verkleinen van de afstand tussen gemeente en gemeenschap, zeker in relatie tot herindelingen.
Bewoners doen daarnaast soms ook al veel uit zichzelf. De gemeente Krimpenerwaard is hier een goed voorbeeld van. Bewoners, ondernemers, agrariërs en jongeren hebben een eigen visie over het gebied neergezet. (Waardcommissie/ Waardtafel). Er worden gesprekken met de burgemeesters  hierover gevoerd. Daarnaast is het belangrijk om bij provinciale processen, waar dat van toepassing is, gemeenschappen te betrekken en gebruik te maken van de kennis die daar aanwezig is.

Vanavond zijn er drie pitches over het actief oppakken van zaken vanuit de gemeenschap zelf.
Een panel bestaande uit Liesbeth Spies, Klaas Tigelaar en Jan Broekhuis zal na iedere pitch in  discussie gaan met de aanwezigen over hoe hier mee om te gaan vanuit democratische legitimatie. Vervolgens geeft gedeputeerde Jeannette Baljeu het woord aan Ries Jansen, voorzitter van de ZHVKK. Hij vatte zijn inleiding samen met de woorden: De provinciale nota Handreiking Kernendemocratie, die de aanleiding was voor de uitnodiging, geeft gelukkig wél een heldere en niet mis te verstane opdracht mee aan dorpsorganisaties, gemeentebesturen, het waterschap en provinciaal bestuur. Het doet een beroep op de competenties van lokale bestuurders om de kwaliteiten van burgers een serieuze plaats te geven bij de uitvoering van allerhande activiteiten in de lokale gemeenschap. En; het vertrouwen in het openbaar bestuur terug te geven aan de burger.

Eerste Pitch

Ria van Wijngaarden van Dorpsoverleg Giessenburg

Sleutelwoord vanuit het dorpsoverleg Giessenburg is kerngericht werken. Het dorpsoverleg is een vliegwiel voor initiatieven en heeft geen democratische status. Het is zoals ze zegt ‘Een clubje ongeregeld van de afdeling Doen’. Zij bepalen de eigen agenda wat zij van groot belang acht. Het overleg wil onafhankelijk blijven. Een onafhankelijke verbinder. Een oliemannetje tussen gemeente en de kernen onderling. Inmiddels is het dorpsoverleg een stichting geworden. Door de activiteiten was een bankrekening nodig.
De activiteiten zijn ontstaan uit het opstellen van een kernplan, nadat een subsidie van € 15.000 besteed mocht worden. Een aantal activiteiten in de dorpskamer zijn: “auti café” voor jongeren, lezen met statushouders enz. Zij pakken signalen uit het dorp op wanneer inwoners geconfronteerd worden met iets dat niet functioneert in de wijk.


Er volgt een vragenrondje.
Hoe verhoudt het dorpsoverleg zich tot de nieuwe gemeenteraad van Molenlanden. Zijn er vertegenwoordigers en wat heb je van hen nodig?
Ria geeft aan dat er op lokaal gebied altijd goed contact is. Soms wordt een praatje met de gemeenteraad gemaakt. Als er sprake is van een plan met grote consequenties, wordt gaat altijd met de gemeenteraad besproken. Hebben we iemand vanuit de gemeente nodig gaan we koffie drinken. Er is een keer aan de dorpsraad gevraagd om op een politieke avond over de herindeling te organiseren, dat is niet gedaan. Een aanvraag vanuit het dorp inzake een hotel is afgeketst. Maar we blijven vooruit kijken en onderzoeken andere mogelijkheden. Zij geeft aan dat het van belang is onafhankelijk van elkaar te blijven. Er mag discussie zijn zonder positie inname.

Vragen vanuit de zaal:
• Op de vraag van Dorpsraad De Kloet uit Noorden hoe de verdeling van de € 15.000 euro is gedaan, antwoordt Ria van Wijngaarden dat iedere kern dit bedrag kreeg.
• De heer Van Vugt (dorpsraad Heerjansdam) vraagt hoe de samenstelling is van de deelnemers. Ria van Wijngaarden geeft aan dat het in het begin moeilijk was met maar 8 personen. Bij elk project werd gekeken wie er mee wilde doen om zo breed mogelijke subgroepen te krijgen. Het is een overlegorgaan met betrokkenheid van zoveel mogelijk mensen.
• Annemiek Vereniging Langstraat Goeree vraagt hoe het dorpsoverleg zijn onafhankelijkheid behoud in de klankbordrol richting gemeente. Willen zij die rol wel en hoe gaat de gemeente daarmee om? Ria geeft aan dat ze geen klankbordgroep zijn maar wel communiceren met de gemeente. Er is een contactambtenaar. Wil je onafhankelijk zijn, dan blijf je op zoek naar je positie. Niet aan het lijntje van de gemeente en ook niet aan het lijntje van het dorp. Meerdere belangen zijn er altijd.

Stelling van Ria van Wijngaarden richting het expertpanel:
Een onafhankelijke verbinder is nodig voor het creatieve proces tussen gemeente en moet los van de gemeente opereren.

Jan Broekhuis: geeft aan het een opvallend enthousiast verhaal te vinden. Door spanning tussen gemeentebestuur en bewoners kan een verbinder nodig zijn. Als er geen verbindende rol is, wordt de weerstand overeind gehouden. Bij meerjarenplannen, begroting e.d. komt er een actief clubje die niet op de rol staat. Soms gaat dat niet goed. In dit proces kan de ZHVKK met vraagbaak en deskundigen een positieve rol spelen. Ook al wordt de verbinder door de gemeente ingehuurd, dan nog moet zijn onafhankelijkheid gewaarborgd zijn.

Liesbeth Spies: ”onafhankelijk” is een relatief begrip. Het hangt van de situatie af of een verbinder wel of niet bij de gemeente in dienst kan zijn. Er zijn Alphen bijvoorbeeld 8 kernen met in totaal 112.000 inwoners. Niet iedere kern had een dorpsvertegenwoordiging. Inmiddels bijna allemaal wel. Die zijn zeer verschillend van elkaar. Er zijn 2 gebiedsadviseurs per kern die in dienst zijn van de gemeente, vrijgesteld van alle beleidskaders. Met de bewoners proberen ze zaken voor elkaar te krijgen. De gebiedsadviseurs worden belangrijk gevonden door onze inwoners. Het is een voordeel dat ze in dienst zijn van de gemeente.

Klaas Tigelaar: Zijn gemeente Leidschendam-Voorburg heeft gebiedsregisseurs. Vanuit herindeling naar schaalvergroting met enige vorm van schaalverkleining. De kleine kern Stompwijk is anders georganiseerd. De culturen in de verschillende dorpen zijn echt anders. De cultuur bepaalt hoe je het met elkaar organiseert. De organisatie van de gemeente is niet over een dorpskern heen te leggen en moet passend zijn bij de cultuur van die kern.

Tweede Pitch
Joop Ridder van Bommel Beach
Hij is voorzitter geweest in het project, waar geen “verbinders” nodig waren. De mensen uit de gemeente waren meer aan de kant van het dorp dan de gemeente. Hij heeft veel lof voor degene die hen hebben bijgestaan. Het is snel uitgesproken en bedacht, maar dan moet het gerealiseerd worden. De gemeente zag de plannen zitten, maar dan heb je nog te maken met Rijkswaterstaat en natuurgroeperingen. Er volgde behoorlijk wat discussie, maar het is uiteindelijk gelukt. Den Bommel is een klein dorp met 1750 inwoners aan de Haringvliet in Goeree Overflakkee. Het strandje daar was triest en vies. Vanuit een projectgroep is BommelBeach ontstaan.
De bewoners zijn naar de dorpsraad toegekomen om hulp te vragen. Met elkaar is een plan opgezet en een landschapsarchitect heeft de ideeën verder uitgewerkt. Het proces is door de gemeente ook positief ervaren. Er zijn ook veel aanvullende initiatieven vanuit bewoners gekomen. Er ontstaat gemeenschapszin als je ergens aan bouwt en het tegelijk ook gezellig is. Vanuit de gemeente zijn spullen gerecycled en veel jonge mensen met kinderen maken nu gebruik van het strandje. Voor de onderlinge verhoudingen was het een goed project.

Er volgt een vragenrondje.
Vanuit het panel wordt de vraag gesteld of het project ook zo goed zou zijn gegaan zonder de gemeentelijke herindeling?
Joop Ridder geeft aan dat de gemeente een belangrijke rol heeft gespeeld. Bewoners zijn emotioneel betrokken bij een herindeling, maar de gemeente kan erna meer geld geven. Door de inwoners is daarna veel werk verzet om tot dit resultaat te komen waar iedereen heel blij mee is. Het is te kort door de bocht om te zeggen dat het door de herindeling is gekomen. Er kwam een vraag uit de gemeenschap en de gemeente was nodig om gesprekken met bv Rijkswaterstaat te voeren.
Het project heeft de Dorpskrachtprijs gewonnen en zijn vraag aan het panel is: Hoe gaat het in uw eigen gemeente als er een initiatief is voor een dergelijk project?

Na een korte koffiepauze wordt als antwoord gegeven dat er geen eenduidig antwoord is. Als er een groot initiatief is, waarbij de gemeenschap iets met elkaar wil, moet aan de voorkant afgesproken worden wie welke rol heeft. Vaak geeft een gemeenteraad aan dat zij daarover gaan en kom je in een ander proces terecht. De spelregels moeten op het initiatief worden bepaald en niet op ieder initiatief worden geplakt. Bij een project moet eigenaarschap worden gecreëerd. Wat gebeurt er na de aanleg, wie is verantwoordelijk.

Joop Ridder geeft aan dat bevers de bomen op het strandje beschadigden. Vanuit zelfwerkzaamheid is een metalen hek gemaakt zodat er niet meer aan de bomen geknabbeld kan worden. Ook het schoonhouden van het strandje doen de mensen zelf.

Opmerkingen vanuit de zaal:
Wethouder Bruggeman: Dorpsraad Stellendam heeft een havenproject. Onderhoud daaraan kan niet, alleen maar aangeven wat op termijn gevolgen kunnen zijn. Het is goed bespreekbaar met de gemeente sinds het samenvoegen. Emotioneel ligt het heel gevoelig. In projecten en uitvoeringskracht heeft het positieve gevolgen. De wethouder zit bij dorpsraden aan tafel en werkt buurtgericht. Als het groot is kan het niet bij de dorpsraad blijven. Dan moet het structureel geborgd worden.

Jeannette Baljeu vraagt wat er gebeurt als het niet kan worden geborgd?
Hij heeft dit nog niet meegemaakt, omdat hij nog maar 6 maanden wethouder is. Als mensen niet meer opruimen of het door vandalisme wordt vernield, wordt het door de gemeente opgelost.

Liesbeth Spies geeft aan dat het soms lastig kan zijn voor een gemeenteraad om een rol te kiezen bij initiatieven vanuit de samenleving. Soms melden tegenstanders zich al voordat er een concreet plan ligt. Een andere keer is er in goed overleg een mooi initiatief tot stand gekomen en is er nog een enkeling niet tevreden. Hoe ga je daar als raad mee om en voorkom je dat je niet alleen tegenstanders hoort?

Jan Broekhuis heeft veel ervaringen met gemeentebesturen. Er worden enthousiast plannen gemaakt, maar daarna moet aandacht komen voor financiering en externe fondsen. Dan begint het pas. De exploitatie moet je eigenlijk al geregeld hebben.

In Wijngaarden is een dorpshuis gebouwd door een flinke bijdrage van de gasunie in de gemeentekas. Het clubhuis staat op grondgebied van de gemeente en de exploitatie is voor de dorpsvereniging. Dit loopt nog steeds goed. Aan de voorkant is er goed met elkaar gesproken en zijn er duidelijke afspraken gemaakt.

Derde pitch
Wim van Eijk Dorpsvereniging De Coorndijk (Goudswaard) is hier samen met Andrea de Graaf.
Hij vertelt in het kort dat Goudswaard in de Hoekse Waard aan het Haringvliet ligt en ongeveer 2000 inwoners heeft. Het is een getijdegebied met natuureiland Tiengemeente.
In 2018 is er communicatie tussen gemeente versus dorpsvereniging geweest, waarbij een convenant is afgesproken. Er vind vier keer per jaar overleg plaats. De gemeente is een goed voorbeeld hoe je met een dorpsvereniging om moet gaan. De Leenherenpolder is ontwikkeld en er is met veel partijen samengewerkt.
Hoofdvoorwaarde was een goede ontsluiting. Er moest een nieuw convenant met de gemeente Hoekse Waard komen met de regiowethouder en loco burgemeester.
In januari is de klankbordgroep Leenherenpolder geïnstalleerd. De projectgroep gaat de plannen bekend maken.
Er moet 44 ha bebouwd worden met 100 woningen. 40 recreatief en 60 woonhuizen.

Wim van Eijk heeft de volgende vragen aan het forum:
1: Dorpsverenigingen moeten structureel kunnen overleggen. Er zijn logge organisaties (bv Waterschap) die niet met bewoners en gemeente communiceren
2: meer tools komen voor dorpsverenigingen voor opgelegde projecten, bv een molenpark. De processen zijn niet goed gelopen. Hoe kun je dit voorkomen. Er moet power komen bij een dorpsvereniging om ermee om te gaan.
3: een klankbordgroep moet meer dan een zwaarwegend advies kunnen geven.

1: Jeannette Baljeu geeft aan dat het ingewikkeld is om iets van het waterschap te vinden als zij er zelf niet bij zijn. De provincie kan wel een verbindende rol naar het waterschap spelen. Bij grotere projecten ondersteunen ze partijen. Op de opmerking van Wim van Eijk dat ze niet komen opdagen antwoordt Jeannette Baljeu het punt aanstaande vrijdag in het overleg met de heer Weber mee te nemen, om zo de druk met elkaar op te voeren.

2: Deze groep is anders georganiseerd, meer een adviesraad geeft Klaas Tigelaar aan. Belangrijk is het convenant. Hij heeft ervaring met de adviesraad Stompwijk. Daar zijn grotere vraagstukken. Afgesproken is waar zij een rol in spelen. Ze hebben een portefeuille verdeling gekoppeld aan een wethouder. Soms is er een klankbordgroep waar afspraken aan de voorkant mee worden gemaakt. Zijn tip is om per situatie nadrukkelijk af te spreken wat de rol is van de klankbordgroep.

Liesbeth Spies geeft aan dat haar ervaring is dat dorpsoverleggen veel van elkaar verschillen in ambities. In Benthuizen ligt het accent op de organisatie van evenementen. In Koudekerk nam het dorpsoverleg het iinitiatief tot een eigen dorpsvisie. In heel ingewikkelde dossiers zoals bijvoorbeeld bij de inpassing van een nieuw station in Hazerswoude-Rijndijk staan groepen inwoners fel tegenover elkaar. Dan moet uiteindelijk toch de gemeenteraad een Salomonsoordeel vellen.

Wim van Eijk geeft aan dat er veel molens gaan komen. De vraag is waar ze gaan komen. Andere bewoners zijn niet goed betrokken. Wanneer de dorpsraad gevraagd en ongevraagd advies geeft moet dit wel gezien worden als een gekwalificeerd advies. Dan is er in ieder geval communicatie. Je kunt aangeven waarom je wel of niet luistert als gemeente. Bij grote projecten spelen grote belangen. Bewoners willen serieus genomen worden. Het probleem bij de waterschap voorleggen betekent dat je van het kastje naar de muur wordt gestuurd.

Vanuit het panel wordt aangegeven dat je als klankbordgroep of dorpsvereniging een keer nee kunt krijgen. Besluiten worden niet genomen als je iedereen gelijk wil geven.

In dorpsoverleg Coorndijk met 180 leden spreek je voor 1800 bewoners. Het is lastig hoe de mening van het dorpsoverleg zich verhoudt tot de mening van de achterban. Samen met de gemeente worden inloopavonden over de projecten georganiseerd.

Liesbeth Spies vindt dorpsoverleggen van grote waarde. Het zijn vaak enthousiaste mensen die stevig geworteld zijn in een lokale gemeenschap en daardoor heel goed weten wat er speelt. Soms schuurt het met de democratische legitimatie die leden van de gemeenteraad die ook uit een dorp komen wel hebben.

Marijke de Bruijn geeft aan dat het kernenbeleid heel goed bedacht is en er moet niet teveel vorm aan worden gegeven. Iedere kern heeft een eigen identiteit en een eigen behoefte. Gaat het goed hoor je niets. Als men het gevoel heeft erbij te hangen is er de mogelijkheid zich te verenigen. Iedere wenselijke vorm en geen vaste opgelegde vorm. In Goudswaard is een windturbine die het volk in beroering brengt en men moet hier wat kunnen zeggen. De gemeente moet ook goed luisteren. Inspraak is geen medezeggenschap, maar projectontwikkelaars willen het graag op hun eigen manier doen.

Jeannette Baljeu geeft aan dat in de Krimpenerwaard de Staten uitvoering gaan geven aan agendapunten. De besluitvorming ligt bij de Staten en het is niet alleen aan de gemeente. Bij herindeling heeft men een eigen identiteit en is aan de kern gehecht. Wanneer je kernen ruimte geeft hoort daar begeleiding bij. De provincie moet weten hoe je met een kleine kern om moet gaan en een steuntje in de rug geven. De mogelijkheid geven om te participeren wat in niets eindigt is niet wenselijk.
Als laatste vult zij aan dat Statenleden de boer opgaan en niet alleen richting de gemeenten. Steeds meer bewoners en bestuurders komen langs in de fractie. De ontwikkelingen worden gevolgd en er moet iets mee gebeuren. Als voorbeeld noemt zij de Krimpenerwaard, die samen met de gemeente een goede participatie heeft.

Jan Versteeg geeft aan dat Kees Stam medeoprichter was van de VKK en wethouder van de gemeente Nieuwkoop. Een mooi dorp met enthousiaste inwoners. Het dorp ernaast niet. Daar vindt veel vandalisme plaats. Hij vraagt hoe de politiek omgaat met de diversiteit in de dorpen?
Klaas Tigelaar antwoordt dat niet alles hetzelfde kan in alle kernen. Als inwoners minder betrokken zijn dan los je dit niet op. Trots en eigenaarschap in de kernen sluit aan bij de behoefte.

De voorzitter van de ZHVKK sluit samen met Brandon Pouw van de PZH deze conferentie af. De overheid zit in een nieuwe fase, wat is lokale democratie? Representatieve democratie. Inspraak is participatie. Nu is dit woord al heel anders. Burgerinitiatieven zijn anders dan burgerparticipatie. Mensen richtenzich rechtstreeks tot het college en niet meer tot de gemeenteraad. Met elkaar herontdekken wat de rol is met nieuwe spelregels. De gemeenteraad ging vroeger over alles en dat is niet meer. Laat het over aan de samenleving. Het was van de samenleving en het gaat er weer naar terug.
Herontdekken van de lokale democratie is aan de orde. Daarom is een avond als deze zo mooi.
Jeanette Baljeu gaf aan erg enthousiast te zijn over de initiatieven die gepresenteerd zijn. “Het blijkt dat gelukkig heel veel mensen zich inzetten voor een betere samenleving. Dit is en blijft heel erg belangrijk”.
Het panel wordt bedankt, alle sprekers en overige aanwezigen en iedereen wordt uitgenodigd nog wat te drinken met elkaar.

AP 16 maart 2019

Dit bericht is geplaatst in Publiek. Bookmark de permalink.